ابرندآباد روستایی زیبا و تاریخی در دل کویر، با آثار تاریخی فاخر یکی از جاذبه‌های دیدنی و تاریخی استان یزد است. یکی از آثار تاریخی شگفت‌انگیز در این روستای زیبا، قلعه ابرند آباد است. با ما همراه باشید تا گشت‌وگذاری در دل تاریخ این قلعه باستانی داشته باشیم.
یزد، سرزمینی رازآلود و اصیل با فرهنگی غنی و پیشینه‌ای تاریخی است. در هر گوشه از این سرزمین بخشی از تاریخ ایران آرمیده است. سفر به استان یزد با آن همه زیبایی، بیشتر شبیه به یک ماجراجویی تاریخی است. دیدن بناهای خشتی، قنات‌ها، بلندترین مناره‌ها، بادگیرها، آتشکده‌ها و بسیاری از آثار تاریخی دیگر در یزد می‌توانند بهترین بهانه برای سفر به این دیار کهن باشد.
علاوه بر دیدنی‌های بسیاری که در استان یزد وجود دارد، تنها در فاصله چند کیلومتری این شهر زیبا، روستایی باستانی و شگفت‌انگیز به نام روستای ابرند آباد واقع شده است که قدمتی چندین ساله دارد. قدم زدن در میان بافت قدیمی این روستا یعنی پا گذاشتن در قلب تاریخ. پس از اگر به یک گردش ماجراجویانه در تاریخ علاقه دارید دیدن این روستا را از دست ندهید.
در این مقاله از یزدنیوز به بررسی روستای ابرندآباد و قلعه ابرندآباد میپردازیم.
ابرند آباد؛ روستایی کهن در دل کویر
روستای زیبا و تاریخی ابرند آباد در فاصله ۱۲ کیلومتری شهر یزد قرار دارد. بر اساس مدارک و شواهد تاریخی، قدمت این روستا به دوره ساسانیان بازمی‌گردد. این روستای باستانی دارای خانه‌باغ‌های متعدد و بافتی خشتی است. همچنین روستای ابرندآباد تنها شهر با بافت طبقاتی در استان یزد است.
پیش از ورود به روستا، بقایای به جای مانده از یک خانه‌ی تاریخی با وسعتی همچون قلعه‌های خشتی، توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. وارد روستا که می‌شوید بسیاری از دیوارها فروریخته اما هنوز هم همان ظاهر تاریخی خود را حفظ کرده است.
نحوه شکل‌گیری بافت طبقاتی روستای ابرندآباد
طبق گفته مردم محلی منطقه، درگذشته‌های دور هنگامی‌که مردم قنات ابرندآباد را حفر می‌کردند، محاسبات قنات اشتباه از آب درمی‌آمد و مردم به این نتیجه رسیدند که برای استفاده از آب قنات، یا باید قنات را ادامه دهند تا در جای دیگری به سطح زمین برسد و یا اینکه سطح زمین را پایین ببرند تا به آب برسند. مردم ابرندآباد راه دوم را انتخاب کردند و سطح زمین را با حفاری پایین بردند سپس شروع به ساخت باغ‌های خود کردند. بدین ترتیب بافت طبقاتی روستای ابرندآباد شکل گرفت.
برای دسترسی به آب قنات ابرندآباد، مردم این‌قدر خاک‌ها را به‌وسیله‌ی چهارپایان بالا بردند که اکنون تپه‌های بزرگی در منطقه ایجاد شده است. گاهی آن‌قدر این کار سخت و طاقت‌فرسا بوده است که حتی چهار پایان نیز توان بالا بردن خاک‌ها را نداشتند و مردم خود خاک‌ها را به بالای تپه می‌بردند. در نزدیکی این تپه‌ها خانه‌هایی مشرف به باغ‌ها ساخته‌شده و منظره‌ای بی‌نظیر را خلق کرده است.
پیشینه مذهبی اهالی روستای ابرندآباد، زبانزد مردم یزد است. برگزاری مراسم عزاداری در دو ماه محرم و صفر بدون وقفه در این روستا ادامه دارد. شاید بتوان گفت که بعد از یزد، یکی از بزرگ‌ترین مراسم عزاداری محرم و صفر در این روستا برگزار می‌شود. ازاین‌رو در این روستای تاریخی حسینیه‌های بسیاری ساخته شده است که قدمت یکی از آن‌ها به ۷۰۰ سال پیش هم می‌رسد.
اماکن تاریخی روستای ابرندآباد
بخش‌هایی از بافت تاریخی روستای ابرند به عنوان آثار تاریخی در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است. در ادامه شما را با بخشی از این آثار آشنا می‌کنیم.
• مسجد جامع و کبیر ابرندآباد: این مسجد از دو صحن جدا تشکیل‌شده است که توسط حیاط مرکزی به هم متصل می‌شوند. صحن اصلی این مسجد بسیار بزرگ بوده و گنجایش پذیرایی از عده زیادی از نمازگزاران را دارد.
بزرگی این مسجد خود نشانی از اهمیت ویژگی‌های مذهبی روستا درگذشته است. در کنار مسجد ابرندآباد یک آب انبار بزرگ نیز وجود دارد که گویا به مسجد مربوط می‌شده است و در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است.
• حمام تاریخی ابرندآباد: این بنا یکی از آثار تاریخی مهم روستای ابرندآباد است. حمام تاریخی ابرندآباد از دو بخش کوچک و بزرگ ساخته‌شده است و قدمت این بنا به دوره قاجاریه باز می‌گردد.
از جمله دیگر آثار تاریخی روستای ابرند آباد می توان به کاروانسرای ابرندآباد، حسینه سیدگلسرخ، کوچه آروک، تل پشک، تل چل دختر، تل چاه گرگ، آب انبار صحرا، محله باغستان، محله انجیرک، محله غفور، محله سیف که فقط کوچه‌ای از آن باقی است نیز اشاره کرد. اما مهمترین اثر تاریخی موجود در این روستا که هنوز پس از گذشت قرن ها پا برجا است قلعه ابرند آباد است.
قلعه ابرند آباد؛ تجلی هنر و زیبایی در دل کویر
یکی از آثار تاریخی بی‌نظیر در روستای ابرندآباد یزد، قلعه ابرند آباد می‌باشد. این قلعه‌ی زیبا توسط ابرند یکی از سرهنگ‌های ایراندخت، دختر خسروپرویز ساخته شده است. می‌گویند هنگامی‌که خسروپرویز یزد را به‌عنوان هدیه به دخترش داد، ایراندخت ابرند را مأمور رسیدگی و سروسامان دادن به املاکش در یزد نمود. هنگامی‌که کار ابرند در یزد تمام شد در نزدیکی این شهر به روستایی خوش آب‌وهوا برخورد کرد و در آنجا قلعه‌ای ساخت و نام خود را بر آن نهاد. بدین ترتیب نام روستا از ایران آباد به ابرندآباد تغییر یافت. قلعه ابرند آباد در زمینی به مساحت ۵۰۰ مترمربع بنا شده است.
این قلعه تماماً از خشت و گل و در دوطبقه ساخته شده است. سردر قلعه تاریخی ابرند آباد در سه طبقه ساخته شده است. از طبقه اول این بنا تنها یک راهروی کم‌عرض که در چهار بدنه بنا ادامه یافته و دریچه‌هایی به سمت داخل قلعه دارد به‌جا مانده است. چهار برج دایره‌ای شکل در چهارگوشه این بنا ساخته شده است.
در ضلع شمالی و جنوبی این بنا و در میان دو برج کناری یک برج با قطر کمتری نیز بنا شده است. این قلعه تا نیمه‌ی اول قرن دوم هجری همچنان پابرجا بوده و از آن استفاده می‌شده است. هنگامی‌که ابومسلم خراسانی برعلیه حکومت بنی‌امیه قیام می‌کند، احمد محمد زمجى به حکومت یزد و اصفهان می‌رسد. با ورود وى به یزد، اعلا طوفى حاکم اموى یزد فرارى شده و در همین قلعه تحصن می‌کند.
