روستای تاریخی سریزد ؛ پنجمین روستای گردشگری ایران با قدمت دوره سلجوقیان

سریزد یا فرافر

در منابع تاریخی گفته شده که این مکان قبلاً بخشی از یزد محسوب می شده و نام یزد نیز در گذشته ایساتیس و قبل از آن فَرافَر یا فرافتر بوده است.
فرافر دروازه و راهی برای ورود و خروج شهر یزد بوده که کاروانیان، تجّار و مسافران زیادی به آن رفت و آمد می کرده اند، زیرا سریزد در نزدیکی جاده ادویه و مرکز تجارت جهانی به حساب می آمده است.
طبیعتاً این عبور مرور مسافران رونق ویژه ای به شهر بخشیده است که وجود کاروانسراها و آب انبارهای متعدد، چاپار خانه، برج کبوتر گواه این مدعاست.

مجموعه کاروانسراهای یزد

وجود مسافران و بازرگانان زیاد باعث شد که بناهای زیادی تحت عنوان کاروانسراها برای اقامت و ارائه خدمات ساخته شود.
این کاروانسراها هم اکنون نیز تبدیل به اقامتگاه های بومگردی شده و با فراهم کردن امکانات رفاهی، پذیرای میهمانان و گردشگران می باشد.

رباط کهنه

رباط کهنه که در واقع کاروانسراست و به رباط معروف شده، قدمتی هزار ساله دارد. کاروانسرای کهنه که به کاروانسرای سلجوقی نیز شهرت دارد و یکی از قدیمی ترین اقامتگاه های بومگردی خشت و گلی های جهان به شمار می رود.
ابعاد محوطه این کاروانسرا، ۲۵ در ۲۵ متر است و دور تا دور آن را صفه هایی مستقل فراگرفته که به پستویی مرتبط می شود. این محوطه به اندازه ۶۰ سانتی متر پایین تر از سطح سایر قسمت ها قرار دارد و در اطراف آن جایگاهی برای چاپایان واقع شده است.
این کاروانسرا از خشت خام ساخته شده و به دلیل گرم بودن هوای منطقه، معمار بنا، عرض جرز سقف، دیوارها و نیز ارتفاع ساختمان را زیاد در نظر گرفته است.

رباط نو سریزد

قلعه سریزد

قدمت این قلعه به زمان ساسانیان و در حدود قرن های ۳ تا ۷ میلادی می رسد. قلعه سریزد از بزرگترین صندوق امانات بانکی ایران و جهان به شمار می رفته که در آن علاوه بر مسکوکات، اشیاء قیمتی، طلا، غلات و آذوقه نیز نگهداری می شده است. برای حراست از این اموال، دور تا دور قلعه را خندقی حفر کرده بودند که در موارد حساس آن را پر از آب می کردند و ابزارهای نوک تیزی نیز داخل آن تعبیه می شد تا از ورود دشمن به این قلعه جلوگیری شود.
این قلعه در دوره صفویه یک بار مورد بازسازی قرار گرفته و در دروان معاصر نیز برای جلوگیری از تخریب و با توجه به ویژگی های بنا مرمت شده است.
این پروژه مرمت که توسط مهندس مجید سریزدی انجام شده در رقابت میان ۱۴ پروژه از ۱۰ کشور آسیایی، توانست برای اولین بار در ایران، جایزه ممتاز «رقابت حفاظت از میراث فرهنگی آسیا و اقیانوسیه» را از آن خود کند.
به دلیل نزدیکی این روستا به شهر یزد، همواره از نظر جذب گردشگر زیر سایه یزد قرار گرفته بود، اما با مرمت و معرفی آن به گردشگران، توجه بسیاری را به خود جلب کرد و باعث رونق و اشتغال زایی برای اهالی روستا شد.

چاپارخانه سریزد

چاپارخانه سریزد در عصر ساسانی بنا شده است این بنا دارای پلانی مربع است که در هر طرف آن برجی به منظور دیده بانی تعبیه شده است.
این چاپارخانه در روزگاران گذشته بسیار فعال بوده به طوری که همواره اسبان تازه نفس و مسئولان چاپارخانه آماده خدمت رسانی بودند تا اخبار و نامه های حکومتی در اسرع وقت به مقصد برسند.

مسجد جامع پای برج

مسجد جامع پای برج که در خیابان اصلی سریزد واقع شده، مربوط به دوره پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار است و بر روی سنگ نبشته سر در آن نیز تاریخ ۱۲۶۸ شمسی،  به عنوان تاریخ ساخت آن ذکر شده است.
این مسجد دارای دو بخش زمستانه و تابستانه است که اقامه نماز در فصل های سرد و گرم سال را پوشش می داده است.
از ویژگی های معماری این بنا می توان به اشکال هندسی سقف محراب و قوس های شاه عباسی اطراف مسجد اشاره کرد.

آب انبار پای برج

این آب انبار یادگاری از دوره افشار تا قاجار به شمار می رود که از الگو و فرم های خاصی برخوردار است.
این آب انبار دارای یک گنبد و دو بادگیر استوانه ای است. این نوع آب انبارها با ویژگی های منحصر به فردی که گفته شد، در استان یزد بسیار محدود است به طوری که تنها در مهریز موجود می باشد.
این بنای تاریخی در سال ۱۳۷۸ با شماره ۲۴۷۵۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آب انبار چهار بادگیری

آب انبار چهار بادگیره سریزد متعلق به دوره صفویه است. برای خنک نگه داشتن آب و فضای آب انبار سقف آن به صورت گنبدی و نیمه گنبدی پوشیده شده، همچنین بادگیرهایی در جهت وزش باد تعبیه شده که حالت مکنده دارند و هوای خنک را به داخل آب انبار هدایت می کند.

مسجد جامع سریزد

این بنا پیش از دوران صفوی احداث شده بنابراین تاریخ ساخت آن حدوداً پیش از قرن نهم می باشد. مسجد جامع سریزد اکنون نیز برای نماز جماعت مورد استفاده اهالی روستا قرار می گیرد.
از ویژگی های این مسجد وجود دو ورودی در قسمت شمالی و جنوبی آن است که با یک دالان به هم مرتبط می شوند. سقف فیروزه ای مسجد با کاشی های زیبا و متناسبی تزئین شده که بر چشم نوازی آن افزوده است.

حسینیه پای نخل

این حسنیه که در کنار آن نخل زیبای چوبینی واقع شده، از حسینیه های تاریخی و فعال سریزد به شمار می رود که قدمت بنای آن به دوره صفویه بر می گردد و در دوره قاجار یک بار مورد مرمت واقع شده است. هم اکنون نیز مراسم های مهم مذهبی و فرهنگی در این حسینیه برگزار می شود.

پاکنه

پاکنه در واقع مکانی است با راه پله هایی که به رشته قنات های حفر شده در زیر زمین منتهی می شود. این بنا در دوره صفویه ساخته شده و دارای یک ورودی طاقنما می باشد.

حمام تاریخی

حمام تاریخی سریزد در پشت حسینیه واقع شده و قدمت آن نیز با حسینیه یکسان است که به عبارت دیگر زمان احداث این بنا به زمان صفویه برمی گردد.
این بنای خشت و گلی دارای سقفی گنبدی است و فضای داخل آن شامل تنوره، اتاق ها، گرمخانه، قسمت هایی برای شستشو می باشد. این حمام در دو قسمت زنانه و مردانه مورد استفاده اهالی سریزد قرار می گرفته که اکنون از آن تنها متروکه ای بر جای مانده است.

منبع : رادینا