استان یزد به عنوان یکی از زیباترین استان‌های کشور در دل کویر قرار داشته و به همین دلیل بسیاری از علاقه‌مندان به کویر و کویر نوردان جهت استفاده از زیبایی‌های این منطقه به یزد سفر می‌کنند.
یزد علاوه بر دارا بودن طبیعتی بکر و زیبا، دارای آثار باستانی و مناطقی بسیار قدیمی است که هریک از آن‌ها مربوط به دوره‌ای از تاریخ می‌باشند. وجود چنین مکان‌هایی علاقه‌مندان زیادی را به این نقطه از کشور کشانده و سفر در تاریخ را به آن‌ها هدیه می‌دهد.
فهرج ،روستایی ۵ هزارساله، در دل کویر و در استان زیبای یزد قرار دارد. وجود چنین روستایی در دل کویر نشان از قدمت و اصالت این خطه دارد.
در ادامه این مطلب از یزدنیوز به بررسی بیشتر جاذبه های این روستای قدیمی خواهیم پرداخت.
فهرج روستایی قدیمی در دل کویر
فهرج یکی از دهستان‌های شهرستان یزد است که در فاصله ۳۰ کیلومتری آن قرار دارد.
روستای مذکور در ارتفاع ۱۲۷۰ متری از سطح دریا قرار داشته و اکثریت بومیان آن، دارای دین اسلام و مذهب شیعه ۱۲ امامی می‌باشند. روستای مذکور از سمت شمال شرقی به کوه چلته می‌رسد و آب‌وهوای این روستای زیبا همان‌طور که انتظار می‌رود بیابانی است.
مردمان این روستا اغلب به شغل باغداری، دامداری و فعالیت‌های معدنی مشغول‌اند. این روستای تاریخی شاخص‌ترین روستا در استان یزد است که به کشت گلخانه‌ای می‌پردازد. از جمله مرغوب‌ترین محصولات کشاورزی این روستا شامل موارد زیر است:
۱. گندم
۲. جو
۳. ماش
۴. ارزن
۵. انگور
۶. هلو
۷. آلوچه
۸. پسته
۹. زردآلو
دامداری نیز از جمله مشاغل مردمان این روستا است و انواع لبنیات و گوشت در آن تولید می‌شود. همچنین قالی‌بافی و ریسندگی از دیگر هنرهای مردمان این روستا است.
تاریخچه روستای ۵ هزارساله فهرج
قدمت این روستای تاریخی به قبل از اسلام برمی‌گردد. آثار به‌جا مانده در این روستا، نشان‌دهنده قدمت و پیشینه آن می‌باشد. از جمله آثار مذکور می‌توان به مسجد جامع تاریخی این روستا اشاره کرد که بنای آن مربوط به قبل از ورود اسلام می‌باشد.
برخی منابع تاریخی، قدمت این روستا را حدود ۵ هزار سال اعلام کرده‌اند. این روستا درگذشته دروازه الیساتیس و یکی از چهار بخش مهم و اصلی شهر تاریخی یزد بوده است.
نام روستای مذکور نیز به قبل از اسلام برمی‌گردد و قبل از انتخاب نام فهرج برای این روستا، این محل به نام فرافر مشهور بود. در قرن ۴ و ۵ ه. ق به چهره یا پهرشت خوانده می‌شد و هم اکنون نیز به آن فهرج می‌گویند.
دیدنی‌های روستای فهرج
روستای قدیمی مذکور دارای بناها و آثار تاریخی زیادی است که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره خواهد شد.
ساختمان‌های بنا شده از خشت و گل
با ورود به این روستای تاریخی، اولین چیزی که توجه شما را به خود جلب خواه کرد، بناهای خشتی و گلی این روستا است. در گذرگاه‌های این ده نیز با ساباط‌ها روبرو می‌شوید و کوچه‌هایی مسقف که راه را برای عابران مناسب‌تر کرده‌اند. در این روستا نیز همانند شهر یزد، بادگیرهایی وجود دارد که نشان از هوش و ذوق ایرانیان است.
قلعه باستانی
قلعه باستانی موجود در این روستا که به قرن ۱۰ و ۱۱ هجری قمری برمی‌گردد، دارای نشانه‌هایی از صدر اسلام می‌باشد. این قلعه برخلاف قلعه‌های مشابه، دارای ورودی کوچکی است که برای دفاع در برابر مهاجمان بسیار مناسب بوده است.
نقشه این قلعه به‌صورت ۴ ضلعی بوده و بقایای ۴ برج مدور در گوشه‌های آن نمایان است. این برج دوطبقه، سوراخ‌هایی را برای دیده‌بانی و نگهبانی داشته است. بناهای موجود در این قلعه، طاق‌های ضربی با قوس جناغی دارند و زیبایی‌های معماری ایرانیان را به رخ می‌کشند.
مسجد جامع
اصلی‌ترین جاذبه این روستا، مسجد جامع آن می‌باشد که یکی از قدیمی‌ترین مساجد ایران نیز به شمار می‌رود.
این مسجد که به مسجد امام حسن (ع) نیز معروف است مربوط به نیمه اول قرن اول هجری می‌باشد.
این مسجد تنها مسجد جهان اسلام است که دارای قدمت بالایی بوده و از ابتدا تا به امروز به همان شکل و شمایل قدیم خود باقی است. بسیاری از کارشناسان این مسجد را قدیمی‌ترین مسجد ایران و برخی دیگر نیز مسجد تاریخانه دامغان را قدیمی‌ترین می‌دانند.
مسجد مذکور از نوع شبستانی بوده و ایوان ندارد. درهای ورودی زیادی که برای این مسجد در نظر گرفته‌شده است، زیبایی خاصی را به آن بخشیده است. مناره‌های گلی این بنا توانسته است نظر بسیاری از گردشگران را به خود جلب نماید.
یکی از نکات جالب‌توجه که در ساخت این مسجد وجود دارد، عدم وجود عناصری همچون محراب، گنبد، کتیبه، کاشی‌کاری و سایر تزئینات و تجملات است. زیبایی مسجد جامع فهرج در سادگی آن است که هنوز هم هر روزه میزبان تعدادی از نمازگزاران می‌باشد. مسجد امام حسن (ع) یا مسجد جامع، در تاریخ ۱۳۴۹ با شماره ثبت ۹۰۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مجموعه شهدای فهرج
این مجموعه که متعلق به قرن ۹ ه.ق است در ۲ کیلومتری روستا قرار دارد.
بنا بر اسناد تاریخی موجود، پیکر ابی‌عبدالله بن احمد بن ابوالیسر بن عبدالله بن تمیمی، حویطب بن هانی و عمر بن عاص که از سرداران سپاه اسلام بوده است، در این مکان مدفون است. این مجموعه دارای ۳ حیاط بوده که در یکی از آنان، سرو کهن‌سالی وجود دارد که جلوه‌ای دیگر از قدمت این مجموعه است.
عمارت خشتی و گلی شهدای فهرج، درگذشته مدرسه بزرگی بود که به مرور زمان به خانقاه تبدیل شد. به نظر می‌رسد که درگذشته، این بنا دارای تزئیناتی از جنس کاشی بوده است، زیرا کارشناسان از درون آن کاشی‌های معرق با لعاب سبز فیروزه‌ای پیداکرده‌اند. این مجموعه زیبا و قدیمی نیز در تاریخ ۱۳۷۸ با شماره ۲۴۴۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
آب‌انبار حسینیه
یزد را می‌توان شهر قنات، بادگیر و آب‌انبار خواند. از دیگر جاذبه‌های موجود در این روستا، آب‌انبار حسینیه است که کارشناسان آن را متعلق به دوران صفویه تا افشاریه می‌دانند. برخی نیز معتقدند که ساخت اولیه این آب‌انبار تاریخی به دوران قبل از اسلام برمی‌گردد. این اثر ارزشمند نیز در تاریخ ۱۳۸۷ با شماره ۲۴۷۴۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
