موزه آب یزد ؛ خانه تاریخی کلاهدوزها ؛ شگفتی هنر معماری باستانی ایرانی

می‌خواهیم جاذبه‌ای دیگر از شهر یزد در کنار مجموعه امیر چقماق، یعنی موزه آب یزد را به شما معرفی کنیم. با یزدنیوز همرا باشید.

موزه آب یزد ، خانه تاریخی کلاهدوزها

ساختمان این بنا یکی از خانه های منحصر به فرد دوره قاجاری به نام خانه کلاهدوزها، بوده است.
ساخت این بنای ۷۲۰ متر مربعی، به دستور حاج سید علی اکبر کلاهدوز (تاجر مشهور و بلند آوازه آن زمان) در سال ۱۲۶۶ هجری شمسی (۱۸۸۷) آغاز و در سال ۱۲۶۹ هجری شمسی (۱۸۹۰) به پایان رسید; هم اکنون این خانه زیبا، تبدیل به موزه آب شده و توسط شرکت آب منطقه ای مدیریت می شود.

جالب است بدانید همراه با آقای کلاهدوز و همسرشان، دختر، دوپسر و عروس هایشان و نیز دو خانواده از خدمتکارانشان روزی در این خانه زندگی می کردند.
زمانی دو قنات رحیم آباد و زارچ از این خانه عبور می کردند که قنات زارچ همچنان در زیر این خانه در جریان است.

معماری موزه آب یزد

ساختمان موزه دارای ۵ طبقه می باشد; در طبقه دوم، یک پایاب هشت ضلعی در عمق ۱۰ متری زمین قرار دارد و این قسمت به جهت دمای ثابت و فضای مطلوب، جای خوبی برای نگهداری مواد خوراکی بوده است; در میان این طبقه، حوضی قرار دارد که با گذر دائمی آب قنات همیشه خنک و مطبوع بوده است.

به سوی طبقه سوم، زیر زمین خانه گام بر می داریم. از دالان ها و اتاق های متعدد این طبقه عبور می کنیم; زمانی این قسمت خانه در روزهای گرم و خشک تابستان محلی برای سکونت اهالی این خانه بوده ولی امروزه بخش اصلی موزه آب یعنی سیر تکامل تأمین آب در یزد همچون لوازم مختلف حفر قنوات، ابزار و ادوات اندازه‌ گیری حجم آب، وسایل تأمین روشنایی در قنات، اسناد و مدارک خرید و فروش آب و وقف‌ نامه‌های قدیمی، کتابچه میراب ها و اسناد توزیع آب، ظروف نگهداری و حمل آب و بسیاری لوازم و اشیاء ارزشمند دیگر می باشد.

طبقه چهارم، همان طبقه همکف خانه، طبقه ای است که از درب ورودی موزه وارد آن می شویم; اتاق‎های پنج دری، تالار، اتاق ارسی، آشپزخانه و محل زندگی خدمت‎کاران خانه به چشم میخورد. نقش های گچ کاری کم نظیر این خانه که به نقش های گیاهی شهرت دارند و زمینه این گچ‌کاری ها سیمگل کمرنگ (کاهگل بسیار ظریف) می‌باشد، زیبایی خاصی به آن بخشیده اند.

دلیل پوشیدن لباس سفید توسط مقنی ها

دلیل اول دیدن همدیگر در درون چاه های  بزرگ و عظیمی که برای قنات حفر می کردند، بوده و دلیل دوم این لباس سفید حکم کفن را برای آنها داشته است.

تالار آیینه موزه آب یزد

تالار آیینه یکی از زیباترین قسمت های خانه کلاهدوز هاست، با دیدن آن، به هنر معماران آن دوره پی خواهید برد.
در این تالار اتاق اسناد قرار دارد; جالب است بدانید در برخی از اسناد مهریه زن را آب تعیین کرده اند و چرا که آب در کویر حکم طلا داشته است; در میان برخی اسناد نیز، مدارکی به چشم می خورد که در آن ها خیرین برای زنان بی سرپرست و یتیمان نیز سهم آب در نظر می گرفتند .

پشت بام موزه آب

طبقه پنجم خانه همان پشت بام خانه است; روزگاری دراین بخش از خانه، چاه خانه ای قرار داشته و دو نفر مأمور بودند تا آب را از قنات رحیم آباد که از این خانه گذر می کرده، به بالا بکشند و به منبعی بریزند تا اعضای خانه در طبقه همکف بتوانند آب مصرفی خود را از آنجا تأمین کنند. این گونه است که می گویند این خانه حدود ۱۵۰ سال پیش آب لوله کشی داشته است.

اشیاء تاریخی موزه

در این موزه بیش از ۲۰۰ شیء تاریخی از وسایل مرتبط با کندن کاریز گرفته تا اسناد و مدارک برخی از قنات‎های اصلی یزد قرار دارد. ابزاری که در این موزه است شامل کلنگ‎های ویژه کندن کاریز، چرخ ‎چاه، لباس مقنی، انواع شیر‎های برداشت آب از آب انبار‎ها، ظرف‎های سفالی وشیشه‎ای ویژه ترابری و نگهداری آب، یک رشته مشک سقایی، ماکت چگونگی گردش آب قنات‎ها، اسناد و مدارک و وقف نامه‎ها می‎باشد.

نخستین ساعت آبی دنیا با قدمت ۷۰۰ ساله نیز در موزه آب یزد نگهداری می شود. این ساعت به دوره سید رکن الدین باز می گردد.