مجموعه خان یزد ؛ مجموعه ای زیبا متشکل از بازار ، حمام و مدرسه خان در میدانی به همین نام

اگر در سفر به یزد به بازدید یکی از بناهای مجموعه خان که متشکل از بازار ، حمام ، میدان و مدرسه خان است نروید، نصف عمرتان بر فناست. این مجموعه مربوط به دوره قاجاریه است. اکنون به معرفی بخش های متفاوت این مجموعه می پردازیم. با یزدنیوز همراه باشید.

بازار خان یزد

طویل ترین و عریض ترین بازار یزد؛ بازار خان با ۲۷۴ متر طول و ارتفاع بین ۴ تا ۶ متر است.  بخشی از مجموعه بازار خان را در دوره افشاریه بنا کرده اند و بخش دیگر آن توسط نوادگان و خود محمد تقی خان بافقی شکل گرفته است.

مجموعه بازار خان یزد ، که از چند راسته تشکیل شده دارای بازارها و تیمچه های زیادی است. هر کدام از بازارها به نام خاصی مشهور هستند اما عموم مردم همه این بازار ها را تحت عنوان بازار خان می شناسند.
این بازار دارای دو بخش شمالی-جنوبی و شرقی-غربی است. بخش شمالی جنوبی این بازار ۷۸ متر طول دارد و دارای ۵۳ باب مغازه است. بخش شرقی- غربی نیز ۱۸۰ متر طول دارد و دارای ۱۰۰ باب مغازه است.

از قسمت های مختلف بازار یزد می‌توان به بازار زرگری، بازار پنجه علی، بازار قیصریه، بازار علاقبندی، بازار کاشیگری، بازار چیت سازها، بازار ‏ملا اسماعیل، بازار افشار، بازار صدری (شاهزاده فاضل)، بازار دروازه مهریز، بازار مسگری و بازار نخود بریزی نام برد.
بازار قیصریه که حد فاصل میدان خان و مدرسه خان قرار دارد، از لحاظ معماری نسبت به سایر بازارها زیبا تر است و به وسیله دو در چوبی با ارزش، بسته می شود. این بازار محل فروش پارچه های یزدی است.

بازار خان در سال ۱۳۸۲ با شماره ۸۵۴۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

حمام خان یزد

حمام خان یا گرمخانه نور با معماری دوره ناصرالدین شاه، که مختص خوانین و بزرگان بوده در سال ۱۱۷۰ هجری شمسی توسط میرزا محمد تقی خان بافقی ساخته و سه دهه بعد (سال ۱۲۰۰ ه.ش) مورد ساخت و ساز مجدد قرار گرفت. در همین دوره بود که تزئینات و گچ بری های زیبای شاه نشین نیز اضافه شد.

محمد تقی خان که به خان بزرگ شهرت دارد و سر سلسله خاندان مشهور به خوانین یزد در ۱۱۲۹ هجری قمری متولد شده و در سال ۱۱۶۱ بر مقر حکمرانی یزد نشست و در سال ۱۲۱۳ فوت کرد. از او تأسیسات عمومی و خیریه مهمی باقی مانده است مانند باغ دولت آباد، میدان خان، قیصریه، مدرسه خان و جنت آباد.

حمام خان علاوه بر فضاهای سه گانه بینه، میان در و گرمخانه، دارای استخری به ابعاد تقریبی ( ۱۲× ۶ ) متر در کنار گرمخانه است. فضای بینه از نظر مساحت و تزئینات ازسایر فضاها مشخص تر بوده و در اطراف آن سکوهای نشیمن و رختکن و در زیر سکوها حفره های جای کفش تعبیه شده و در بالای سقف گنبدی شکل بینه حمام، نورگیرزیبایی قراردارد. ارتباط بینه به گرمخانه از طریق “ میان در “ انجام می گیرد. گرمخانه شامل خزینه آب گرم و فضای شستشو است و درجنب خزینه، مخزن آب سرد وجود دارد. امروزه این حمام به رستوران تغییر کاربری داده است.

حمام خان به شماره ۲۴۰۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.