جوش شیرین (baking soda) که به عنوان سدیم بی‌کربنات نیز شناخته می‌شود، در پخت و پز استفاده‌های زیادی دارد. جوش شیرین دارای خواص تخمیری است، به این معنی که با تولید کربن دی‌اکسید، موجب افزایش حجم خمیر و پُف کردن آن می‌شود. جوش شیرین علاوه بر آشپزی، در مصارف خانگی و بهداشتی، کاربردهای فراوانی دارد. در این‌جا به 23 مورد از کاربردهای مختلف جوش شیرین اشاره می‌شود.

1. درمان سوزش معده

سوزش معده (سوزش سر دل)، احساس سوزش دردناکی است که از ناحیه فوقانی شکم به وجود می‌آید و می‌تواند تا گلوی انسان نیز سرایت کند که این اتفاق ناشی از رفلکس اسید از معده به مری است. عوامل شایع رفلکس عبارتند از پرخوری، استرس و خوردن غذاهای تند و چرب.

جوش شیرین می‌تواند با خنثی کردن اسید معده به درمان سوزش سر دل کمک کند. لذا با حل کردن یک قاشق چای‌خوری جوش شیرین در یک لیوان آب سرد و نوشیدن آن، می‌توان سوزش معده را درمان نمود.

2. دهان‌شویه

دهان‌شویه، یک ترکیب عالی برای رعایت بهداشت دهان است. دهان‌شویه به راحتی می‌تواند به نواحی انتهایی دهان، شکاف‌های دندان، لثه‌ها و زبان که ممکن است در هنگام مسواک‌ زدن به طور کامل تمیز نشده‌اند، نفوذ کند.

معمولاً جوش شیرین به عنوان جایگزینی برای دهان‌شویه استفاده می‌شود که باعث خوش‌بو شدن تنفس انسان می‌شود و همچنین خواص ضدباکتری و ضدمیکروبی را پدیدار می‌شود.

دستورالعمل استفاده از جوش شیرین به عنوان دهان‌شویه بسیار ساده است. کافی است یک دوم قاشق چای خوری جوش شیرین را در نصف یک لیوان آب گرم ریخته و دهان خود را با آن شست و شو دهید.

3. تسکین‌دهنده زخم‌های دهانی (آفت‌ها)

زخم‌های دهانی، زخم‌های کوچکی هستند که در ناحیه داخلی دهان ایجاد می‌شوند. برخلاف تبخال‌ها، آفت‌ها بر روی لب پدیدار نمی‌شوند و مسری (واگیر) نیستند.

تحقیقات نشان داده است که دهان‌شویه حاصل از جوش شیرین، برای تسکین دردهای ناشی از زخم‌های دهانی بسیار مفید است که با شست و شوی روزانه دهان توسط این دهان‌شویه، می‌توان زخم‌های ناشی از آفت را درمان کرد.

4. سفیدکردن دندان‌ها

استفاده از جوش شیرین یک راه‌ حل متداول برای سفیدکردن دندان‌ها است. بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند که خمیردندان‌های حاوی جوش شیرین، در سفیدکردن دندان‌ها و از بین بردن پلاک‌های (محل رشد باکتری‌ها) موجود در دندان، عملکرد بهتری نسبت به خمیردندان‌های فاقد جوش شیرین دارند. این ویژگی به دلیل این است که جوش شیرین دارای خواص ساینده خفیفی است که می‌تواند مولکول‌های چسبیده شده به دندان را از بین ‌برد. همچنین جوش شیرین دارای خواص ضدباکتری و ضدمیکروبی است که می‌تواند به مبارزه با باکتری‌های مضر داخل دهان کمک کند.

5. بو زدایی

جالب است که بدانید عرق انسان، بی‌بو است. هنگامی عرق دچار بو می‌شود که باکتری‌های زیربغل انسان به جنبش درآیند. این باکتری‌ها، در طی فرایندی، عرق انسان را به مواد زائد اسیدی تبدیل می‌کنند که موجب بوی بد می‌شوند. جوش شیرین می‌تواند با کم کردن ترشح مواد اسیدی، بوی بد عرق انسان را از بین ‌‌برد.

6. کمک به بهبود عملکرد ورزشی

جوش شیرین، یک مکمل شناخته ‌شده در میان ورزشکاران است. برخی از مطالعات نشان می‌دهند که جوش شیرین، موجب افزایش مدت زمان اوج سطح آمادگی در ورزش‌های بی‌هوازی که با شدت و با سرعت بالا صورت می‌گیرند، می‌شود. شایان ذکر است که در طول تمرینات شدید، سلول‌های عضلانی شروع به تولید اسید لاکتیک می‌کنند. اسید لاکتیک، PH درون سلول‌ها را کاهش می‌دهد که ممکن است عضلات را خسته کند. از آن‌جایی که PH جوش شیرین بالا است؛ لذا مصرف آن خستگی را کاهش می‌دهد و همچنین باعث می‌شود تا ورزشکار، مدت زمان بیشتری را به تمرین بپردازد. (به طور متوسط 5/4 دقیقه افزایش زمانی برای هر شخص)

7. رفع خارش پوست وآفتاب سوختگی

استحمام با جوش شیرین معمولاَ برای خارش پوست توصیه می‌شود. چنین استحمامی برای تسکین نیش حشرات و زنبورها مفید است. بعلاوه، ترکیب جوش شیرین با نشاسته ذرت و بلغور جو، برای تسکین زخم‌های ناشی از آفتاب سوختگی مؤثر است. با اضافه کردن آب به جوش شیرین و مالیدن خمیر حاصل از آن به ناحیه زخمی، می‌توان تأثیر مثبت آن را مشاهده نمود.

8. درمان پینه‌ها

پینه‌ها، زخمهای پوستی ضخیمی هستند که از اصطکاک یا فشار طولانی مدت ایجاد می‌شوند. فعالیت‌هایی که به‌طور معمول سبب پینه بستن پوست می‌شوند، پیاده‌روی، باغبانی و انجام حرکات ورزشی هستند. با وجود اینکه معمولاَ پینه‌ها خطری برای انسان ندارند، اما هنگام فشار، باعث درد زیادی می‌شوند. تحقیقات نشان داده‌اند که با خیساندن پینه و مالیدن خمیری از ترکیب جوش شیرین با آب به روی آن، ضخامت پینه کم و درد ناشی از آن کاسته می‌شود.

9. کاهش پیشرفت بیماری مزمن کلیوی

افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیوی، به آرامی کلیه‌های خود را از دست می‌دهند. کلیه‌ها، اعضای بسیار مهمی در بدن انسان هستند، زیرا به خروج مواد زائد و خروج آب از خون کمک می‌کنند. در ضمن، به ذخیره‌سازی مواد مهم معدنی مانند پتاسیم، سدیم و کلسیم کمک شایانی می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهند که جوش شیرین باعث تقلیل 36 درصدی در پیشرفت بیماری مزمن کلیوی می‌شود.

10. بهبود برخی از بیماری‌های سرطانی

سرطان، دومین عامل مرگ و میر در سراسر جهان است. سرطان اغلب با شیمی درمانی که با کاهش یا توقف رشد سلول‌های سرطانی تحقق می‌یابد، درمان می‌شود. به‌طور معمول، رشد و تقسیم سلول‌های سرطانی با سرعت زیادی صورت می‌پذیرد. برخی تحقیقات بر روی جانوران آزمایشگاهی نشان می‌دهد که جوش شیرین می‌تواند به عملکرد شیمی درمانی کمک مناسبی کند. زیرا جوش شیرین، محیطی با خصلت اسیدی کمتر را برای تومورها ایجاد می‌کند که باعث بهبود در روند شیمی درمانی می‌شود.

11. از بین بردن بوی نامطبوع یخچال

آیا تا به حال یخچال خود را باز کرده‌اید و با بوی ناخوشایندی مواجه شده‌اید؟ گاهی به علت زیاد ماندن برخی از غذاها درون یخچال، مواد موجود بوی نامطبوعی را تولید می‌کنند که حتی با شست و شوی کامل نیز از بین نمی‌رود. با قرار دادن یک فنجان جوش شیرین در انتهای یخچال، می‌توان بوی بد را خنثی نمود. علت این امر به سبب قرار گیری جوش شیرین، بر روی ذرات نامطبوع موجود در یخچال است.

12. خوشبو کننده هوا

خوشبو کننده‌های تجاری غالباً حاوی ترکیبات شیمیایی هستند که شاید برای برخی مضر باشند. در عوض، جوش شیرین یک جایگزین عالی و مطمئن برای خوشبو کننده‌های تجاری است. برای خوشبو کردن هوا با استفاده از جوش شیرین، موارد زیر لازم است:

• یک عدد ظرف.
• یک سوم فنجان جوش شیرین.
• 10 – 15 قطره از اسانس مورد علاقه.
• یک تکه پارچه.

جوش شیرین و اسانس مورد نظر را درون ظرفی ریخته و روی آن را با پارچه‌ای بپوشانید تا عطر آن در فضا پخش شود. هر زمان که از میزان رایحه موجود کاسته شد، ظرف را تکان داده تا مجدداً فضای اتاق خوشبو گردد.

13. سفیدکردن لباس‌های کثیف

جوش شیرین یک روش ارزان قیمت، برای تمیز نمودن و سفید کردن لباس‌های کثیف است. جوش شیرین یک ماده قلیایی (بازی) است که وقتی در آب حل می‌شود، موجب پاک شدن لکه‌ها می‌شود.

14. تمیز کننده آشپزخانه

با ترکیب جوش شیرین و مقدار کمی آب، می‌توان سطح مورد نظر را با تکه پارچه‌ای تمیز نمود. چند نمونه از وسایل آشپزخانه که می‌توان با استفاده از جوش شیرین آن‌ها را تمیز نمود، در قسمت ذیل به آن‌ها اشاره شده است:

• اجاق گاز.
• فنجان قهوه.
• کاشی‌های آشپزخانه.
• ظروف نقره.
• مایکروفر.

15. حذف بوی زباله

کیسه‌های زباله اغلب به علت داشتن انواع مواد زائد فاسد، دارای بوی نامطبوع هستند که می‌توانند محیط آشپزخانه را ناخوشایند کنند. از آن‌جایی که اغلب این مواد خاصیت اسیدی دارند، جوش شیرین می‌تواند با قرار گرفتن بر مولکول‌های آن‌ها، بوی بد زباله را از بین برد. محققان دریافته‌اند که قرار دادن جوش شیرین در سطل زباله تا میزان 70 درصد به کاهش بوی بد آن کمک می‌کند.

16. تمیز نمودن لکه‌های قالی

ترکیبی از جوش شیرین به همراه سرکه می‌تواند اغلب لکه‌های روی قالی را ازبین برد. مخلوط این دو ماده با هم، کربنیک اسید را حاصل می‌شود که یکی از عناصر اصلی محصولات پاک کنندگی است. در قسمت زیر، نحوه تمیز کردن لکه‌های قالی با استفاده از ترکیب جوش شیرین و سرکه شرح داده شده است:

• ابتدا لکه روی قالی را با لایه نازکی از جوش شیرین بپوشانید.
• سپس با استفاده از ترکیب برابر آب و سرکه، منطقه مورد نظر را اسپری کنید.
• به مدت یک ساعت یا تا زمانی که آن ناحیه خشک شود، صبر نمایید.
• باقی‌مانده مواد را پاک کنید و روی آن را جارو برقی نمایید.
• اکنون لکه‌ها تمیز شدند؛ و جوش شیرین‌های اضافی را با دستمال مرطوب پاک نمایید.

17. پاک کننده چندمنظوره حمام

همانند آشپزخانه، حمام هم از قسمت‌های مهم منزل است که باید به‌طور مرتب و مداوم تمیز گردد. علی رغم پاک کننده‌های متنوع در بازار، اغلب مردم به پاک کننده‌ای ارزان قیمت و در دسترس نیاز دارند. جوش شیرین ماده‌ای مفید است که سطوح مختلف حمام از جمله دوش، کاشی‌ها و وان را سفید و ضد عفونی می‌کند. استفاده از خمیر حاصل از جوش شیرین، در مدت 15 – 20 دقیقه سطوح حمام را تمیز می‌کند.

18. ضد عفونی کننده میوه و سبزیجات

اغلب مردم نگرانی زیادی نسبت به آفت کش‌های مواد غذایی دارند. آفت کش‌ها برای جلوگیری از آسیب محصولات کشاورزی توسط حشرات و علف‌های هرزه استفاده می‌شوند. بهترین راه برای از بین بردن آفت‌ها، پوست کردن میوه است ولی این کار باعث می‌شود تا بدن انسان خیلی از ویتامین‌های موجود در پوست میوه‌ها را جذب نکند. تحقیقات اخیر نشان داده اند که خیساندن میوه‌ و سبزیجات با جوش شیرین به مدت 12 – 15 دقیقه و شست و شوی آن‌ها، مؤثرترین روش برای از بین بردن آفت‌ها است.

19. براق کننده ظروف مسی

جوش شیرین، جایگزین مناسبی برای براق کردن ظروف مسی است. به منظور انجام این کار، موارد زیر نیاز است:

• یک عدد تابه آلومینیومی که کف آن با فویل آلومینیوم پوشانده شده است.
• یک فنجان آب جوش.
• یک قاشق غذاخوری جوش شیرین.
• یک دوم فنجان سرکه سفید.

جوش شیرین را در تابه ریخته و به آرامی در سرکه قرار دهید. سپس آب جوش را به آن اضافه کرده و ظرف نقره را در تابه قرار دهید. در مدت زمان 30 ثانیه، تیرگی ظرف نقره محو شده و از بین می‌رود. در انجام این کار، نقره با تابه آلومینیومی و جوش شیرین وارد واکنش شیمیایی می‌شود و تیرگی‌های روی ظرف نقره به کف تابه آلومینیومی منتقل می‌شوند.

20. برطرف کردن سوختگی‌های قابلمه

تمیز کردن سوختگی‌های کف قابلمه، یکی از دغدغه‌های مردم در آشپزخانه است. مقدار قابل توجهی جوش شیرین و آب را در قابلمه ریخته و قابلمه را روی اجاق گاز قرار داده نا به نقطه جوش برسد. در صورت بر طرف نشدن کامل مواد سوختنی، می‌توان با اضافه کردن کمی مایع ظرف‌شویی به قابلمه، عمل جوشاندن را مجدداَ تکرار نمود تا سوختگی‌ها به طور کامل برطرف شوند.

21. خاموش کردن آتش سوزی‌های نفتی

جالب است که بدانید برخی از خاموش کننده‌های آتش، حاوی مقداری جوش شیرین هستند. آن‌ها به عنوان خاموش کننده‌های شیمیایی خشک شناخته می‌شوند که به منظور خاموش کردن آتش‌های نفتی و برقی مورد استفاده قرار می‌گیرند. واکنش جوش شیرین با حرارت، موجب تولید کربن دی‌اکسید می‌شود که باعث خاموش شدن آتش می‌شود. البته در آتش سوزی‌های گسترده، اکسیژن بیشتری جذب می‌شود که می‌تواند در برابر اثرات جوش شیرین مقابله نماید.

22. نابودی علف‌های هرز خانگی

علف‌های هرز، گیاهان بیهوده‌ و غیر مفیدی هستند که در لابه‌لای موزاییک‌های حیاط و راهروها رشد می‌کنند. آن‌ها اغلب دارای ریشه‌های عمیقی هستند که با سم‌های شیمیایی به سختی نابود می‌شوند. لذا می‌توان با پاشیدن مقداری جوش شیرین که حاوی مقدار زیادی سدیم است، ریشه این علف‌ها را خشکاند و نابود کرد. ذکر این نکته الزامی است که از پاشیدن جوش شیرین در باغچه خودداری کنید؛ زیرا ممکن است ریشه بقیه درختان را نیز خشک کند.

23. رفع کنندگی بوی بد کفش‌ها

کفش‌های بد بو، مشکل رایج و متداولی در میان مردم است که می‌تواند شرم‌آور و زننده باشد. جوش شیرین، راه حل مناسبی برای برطرف کردن بوی بد کفش‌ها است. دو قاشق غذاخوری جوش شیرین را در دو دستمال نازک ریخته و در هر کدام از کفش‌های خود قرار دهید و در هنگام پوشیدن کفش‌ها، دستمال‌ها را از آن‌ها بیرون بیاورید.

بیشتر بخوانید: 21 خاصیت بی نظیر اسفناج برای سلامتی و پوست و مو